WAT MAAKT ONS HET MEEST GELUKKIG?

De Top 10 van geluks- en ongeluks-momenten

Wat maakt je het meest gelukkig? Denk eens aan dingen als: een nieuwe aankoop die precies is wat je zocht, succes in werk of sport, mooie muziek, fluitende vogels, gezellige drukte, goeie seks, een goed gesprek, lekker eten, tijd voor jezelf, knuffelen, jezelf verwennen, een opgeruimd huis, luieren, het gevoel dat je erbij hoort….

Verbondenheid

Allerlei dingen kunnen ons gelukkig maken. Onderzoek wijst erop dat vooral een gevoel van verbondenheid met andere mensen een zeer belangrijke factor is. Mensen zijn gelukkiger naarmate ze:

• zich dichter bij degenen in hun omgeving voelen;
• hun vrienden vaker zien of spreken;
• meer het gevoel hebben dat hun behoefte aan verbondenheid wordt bevredigd in het contact met diegenen met wie ze veel omgaan;
• meer plezier hebben in hun contact met degenen met wie ze veel omgaan.

Met name de contacten met de nabije omgeving en de ervaren verbondenheid hierin blijken belangrijk te zijn. Dit kwam ook naar voren uit een onderzoek van Roos Vonk dat via deze website werd uitgevoerd, waarin meer dan 3000 deelnemers aangaven waar ze het meest gelukkig van werden. De Top 10 is hieronder weergegeven. Alle onderdelen in de Top 5 hebben te maken met andere mensen, met uitzondering van “in de natuur zijn” (op een gedeelde 5e plaats). Niet-sociale gebeurtenissen, zoals een goed boek, succes, financiële meevallers, scoorden allemaal lager en staan dus niet in de Top 10.

Ook bij de vraag waar deelnemers het meest ongelukkig van worden bleek het belang van contact en verbondenheid: de meeste dingen hebben te maken met anderen, terwijl ongemakken als slaaptekort, verkeersdrukte, tegenvallers op het werk, en slecht weer lager scoorden.

Autonomie

Ondanks het grote belang van verbondenheid met anderen is dat niet het enige is waar mensen gelukkig van worden. Een andere belangrijke factor is de autonomie die mensen ervaren in hun leven, dat wil zeggen, de vrijheid om te zijn wie ze zijn en hun eigen keuzes te maken. Dit bleek zowel uit antwoorden op vragen over de ervaren autonomie bij de meest voorkomende dagelijkse activiteiten van deelnemers, als de ervaren autonomie in het algemeen. Ook waren deelnemers gelukkiger naarmate ze hoger scoren op de twee componenten van “zelfbepaling”: in contact staan met wie je echt bent, en de vrijheid ervaren om keuzes te maken die passen bij wie je bent. Met name dat laatste aspect was sterk gerelateerd aan het geluksgevoel.

Hiermee samenhangend bleek er ook een verband te zijn tussen een positief zelfbeeld en hoe gelukkig men zich voelde, met name wanneer mensen hun zelfwaardering meer van binnenuit halen en niet ontlenen aan bevestiging door anderen. In wezen is er een verband tussen autonomie en verbondenheid, want in relaties waarin men zich echt verbonden voelt met anderen, hebben mensen het gevoel dat de ander hen ziet en accepteert zoals ze echt zijn. Minder gelukkig zijn mensen die hun zelfbeeld ontlenen aan hun uiterlijke aantrekkelijkheid of aan bevestiging en goedkeuring van anderen. Deze mensen doen vaak erg hun best om het anderen naar te pleasen, te behagen.

In de zelfbepalingstheorie wordt, naast verbondenheid en autonomie, een derde psychologische basisbehoefte onderscheiden: de behoefte zich bekwaam/capabel te voelen in wat men doet. Deze behoefte bleek in het Nederlandse onderzoek minder sterk gerelateerd aan het geluksgevoel.

Omgaan met problemen en gevoelens

De manier waarop mensen naar zichzelf en hun gevoelens kijken blijkt ook verband te houden met het geluksgevoel. Deelnemers waren gelukkiger naarmate ze:

• een minder intens en meer gelijkmatig emotioneel leven hadden;
• meer helderheid hebben over wat ze voelen; dit is iets anders dan aandacht geven aan gevoelens. Er zijn mensen die veel aandacht besteden aan hun gevoelens, maar toch niet goed begrijpen wat ze voelen. Deze mensen hebben in het algemeen een intens gevoelsleven; ze worden als het ware “overdonderd” door hun gevoelens en zijn juist minder gelukkig. Mensen met een gelijkmatig gevoelsleven die aandacht geven aan hun gevoelens en begrijpen wat ze voelen, zijn het gelukkigst;
• minder piekeren; van belang is dat er een verschil is tussen zelfreflectie en piekeren. Zelfreflectie heeft op zichzelf geen verband met geluk; je wordt dus niet gelukkiger van zelfreflectie, maar ook niet ongelukkiger. Veel nadenken over jezelf leidt echter vaak tot piekeren, en daar word je wel ongelukkiger van.
• op een ruimhartige, accepterende manier met problemen omgaan. In een van de vragenlijsten werden probleemsituaties voorgelegd, zoals een verbroken relatie, een gecrashte computer, zakken voor een examen. Gevraagd werd hoe men in die situatie zou reageren. Hierbij bleek een verschil tussen reflecteren (nadenken over de gevoelens die het bij je oproept) en accepteren (van de situatie en je gevoelens). Mensen die meer het laatste doen, bleken in het algemeen gelukkiger, terwijl er geen relatie was tussen reflectieve reacties en geluk. De rol van een accepterende houding werd ook onderstreept door een negatief verband tussen geluk en actieve, corrigerende reacties: mensen die meteen in actie komen om de situatie te veranderen (een niet-accepterende reactie), waren in het algemeen minder gelukkig. Dit betekent natuurlijk niet dat het goed is om alles over je kant te laten gaan. Maar waarschijnlijk is het wel zo dat mensen vaker ongelukkig zijn als ze de neiging hebben om dingen te willen verbeteren, de strijd aan te binden met alles wat hun niet bevalt, en er moeite mee hebben gebeurtenissen of hun eigen gevoelens te accepteren zoals ze zijn.

Twee soorten geluk

Het voorafgaande hangt samen met onderscheid tussen twee vormen van geluk: enerzijds hedonisch geluk, dat wil zeggen, het hebben van plezierige ervaringen en het weten te vermijden van onplezierige ervaringen; anderzijds eudaimonisch geluk (naar ‘daimon’= je echte zelf): het gevoel hebben dat je leeft in overeenstemming met wie je echt bent van binnen, met je “ware zelf”. Als je bijvoorbeeld verdriet hebt  omdat je kat dood gaat, zal iemand die hedonisch geluk nastreeft proberen het verdriet niet te voelen (bijv. door het te onderdrukken of te ontkennen), terwijl iemand die eudaimonisch geluk nastreeft het zal zien als onderdeel van het  leven en van zichzelf. Dit is een meer accepterende houding tegenover negatieve gebeurtenissen.

Dit zijn echter niet situaties die je elke dag meemaakt. In het algemeen is er geen tegenstelling tussen beide vormen van geluk: activiteiten en contacten waar mensen plezier in hebben (hedonisch geluk), blijken vaak dezelfde activiteiten en contacten zijn waarin ze het gevoel hebben dat ze echt zichzelf zijn en tot bloei komen (eudaimonisch geluk).